Katakombe ili podzemna crkva isklesana u stijeni prije više od 600 godina ostala je jedan od najzanimljivijih spomenika na području Kraljevskog grada Jajca. Mijenjali su se kraljevi, vlasti, grad su napadali, branio se, bio osvajan i mijenjan… Međutim, Katakombe su bile zanimljive kroz cijelu historiju.
Krajem 14. i početkom 15. vijeka, vojvoda Hrvoje Vukčić Hrvatinić, koji je bio osnivač grada Jajca, dao je nalog da se isklešu katakombe kao mjesto posljednjeg prebivališta vojvodske porodice Hrvatinića. Namjena je bila da se u ovoj crkvi sahrane on i njegova porodica. Međutim, nikad niko nije sahranjen. Postoje neke verzije zbog čega je to tako, ali Hrvoje je 1416. godine umro u Kotor-Varošu.
Na ulazu u podzemnu crkvu nalazi se i ploča na kojoj piše: „U jesen 1943. godine ovdje je povremeno boravio i radio vrhovni komandant Narodno-oslobodilačke vojske partizanskih odreda Jugoslavije Josip Broz Tito“. Postoji i legenda među građanima Jajca da su Katakombe na neki način čuvale i život Tita.
Ulaskom u Katakombe, vraćate se 600 godina unazad. U predvorju na zidovima stijene, nalaze se nedovršeni reljefi Hrvoja i Hrvojevog grba, te isklesana ženska figura s ljiljanima u ruci. Iz predvorja se ulazi u crkvu građenu u romaničkom stilu, a zasvođenu u gotičkom.
Uz bočne zidove, u podu, nalaze se grobnice u koje niko nije sahranjen. U crkvi se nalazi i isklesan dvostruki krst, a desno i lijevo od njega sunce i polumjesec – stari simboli kulta smrti, zagrobnog života i vječnog sna.
Iz sredine ili glavne prostorije stepenicama se spušta u još jednu prostoriju, neku vrstu kripte. Cijelu sredinu kripte zauzima oltar sa perforacijom u obliku dvostrukog krsta, polumjesecom i suncem. Katakombe su 2003. godine proglašene nacionalnim spomenikom BiH.
Za Osmanski period se veže legenda koja kaže da je u podzemnoj crkvi 40 dana bio zatvoren jedan derviš. Smatralo se da će postati evlija – sveti. Tih 40 dana je bio samo na vodi i hljebu i toliko je bio slab da ga je narod i smatrao evlijom.
Tek dolaskom Austrougara pojavljuje se zanimanje za turizam. Jedan trgovac je unutar Katakombi skladištio pivo jer je unutar podzemne crkve tokom cijele godine temperatura oko 10 stepeni Celzijusa. Katakombe su bile zanimljive i u Drugom svjetskom ratu, pred Drugo zasjedanje AVNOJ-a koje je održano u ovom gradu.
Ipak, ove Katakombe nisu poput onih u Rimu, jer su one u Rimu iz 2. i 3. vijeka. Ove su iz srednjeg vijeka i radi se o podzemnoj grobnoj crkvi koja je u narodu dobila ime Katakombe.
