Na gotovo 1.500 metara nadmorske visine nalazi se najviše i najizoliranije selo u BiH – Lukomir. Ovo selo pripada općini Konjic, od Sarajeva je udaljeno oko 50 kilometra i simbol je historijskog, kulturnog, arhitektonskog i ambijentalnog naslijeđa Bosne i Hercegovine.
Ono je jedinstveno po svojim kamenim kućama starim i po 200 godina koje su prekrivene šindrom od trešnjinog drveta, te po svojoj tradicionalnoj odjeći, a žene i danas nose pletene odjevne predmete kakvi su se nosili i prije nekoliko stoljeća.
Prema pričama mještana, selo je staro više od 300 godina, a porijeklo imena se ne zna. Nagađa se da je to kombinacija riječi luka mira, što ovo selo zaista i jeste. Ipak, stećci na rubu sela govore da je selo bilo naseljeno još i u 14. i 15. vijeku.
BOSANSKI GORŠTACI
Jedna od verzija historije današnjeg Lukomira ima mnogo dokaza da stanovništvo vodi porijeklo iz Podveležja u Hercegovini. Ova polunomadska plemena su se tokom ljetnih mjeseci uslijed nedostatka vode selila na Bjelašnicu. Podveležje, suhi plato iznad Mostara, nije tokom ljetnih mjeseci osiguravalo dovoljno bilja kako bi ova stočarska plemena mogla opstati.
Iz razloga koji nisu u potpunosti poznati, mnogi od stanovnika Podveležja su se trajno nastanili u kanjonu, a nešto kasnije i na mjestu na kome se danas nalazi Lukomir. Najvećim dijelom ovdje su se naseljavali ljudi iz porodica Čomora i Masleša, koji su i danas najbrojnije porodice u Lukomiru.
Između planina Bjelašnice i Visočice nalazi se kanjon Rakitnice, a selo Lukomir je postavljeno na samoj ivici kanjona i od sela na niže je ambis dubok 800 metara. Na rubu sela se nalazi vidikovac, nad kanjonom Rakitnice, sa kojeg se pruža pogled na istok prema početku i na zapad prema kraju kanjona.
Ovdje se još praktikuje tradicionalni način života bosanskih gorštaka. Dovitljivost i hrabrost stanovnika ovog sela je robinzonska. Podizali su mlinove na mlazevima i pojedinim strujama toka Rakitnice, oslanjajući ih na relativno labilne blokove. Travnate padine su bile toliko eksponirane da su ih kosili tako što su se vezali za drveće, pa odmotavajući uže od drveća osvajali metar po metar livade.
Put od sela Šabića prema Lukomiru je asfaltiran, a zadnjih 11 kilometara je vijugava makadamska cesta koja prvo vodi kroz ogoljene kraške krajolike, a potom kroz pejzaže s cvijetnim livadama. Pješačenje visokogorskim pašnjacima, ispod najviših vrhova planine je poseban doživljaj. Zimi je taj put zameten i do sela se, na granici kontrolisane avanture, može doći samo skijama.
NACIONALNI SPOMENIK
Kulturni krajolik – selo Lukomir proglašeno je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine koje čine objekti smješteni u selu Lukomir – 96 objekata, od čega 46 stambenih objekata, 49 privrednih objekata i objekat bivše škole, nekropola sa 18 stećaka na lokalitetu Vlaško groblje i nekropola s devet stećaka na lokalitetu Jezerine.
U Lukomiru se danas živi sezonski. Od kraja aprila pa sve do septembra ljudi se ovdje bave uglavnom stočarstvom i zemljoradnjom. Kada dođe zima, veći dio stanovnika odlazi u niže predjele.
U selu se, pored kuća mještana i idilične slike života, nalazi i etnografska kuća, gdje se može i prenoćiti. Selo iz godine u godinu posjećuje sve više turista, a mještani Lukomira ljubazni su i gostoprimljivi. Oni će vam ponuditi kafu ili domaći čaj, napraviti bosansku pitu, ispričati legende i folklor ovoga kraja i upoznati vas s njihovim svakodnevnim životom koji je ostao isti kao prije nekoliko stotina godina.
Koliko je ovo selo živopisno i zanimljivo govori i podatak da su u Lukomiru snimani i filmovi “Gluhi barut” i “Nebo iznad krajolika”.
